Kortweunder
Wat is een kortweunder ?
Wie dat niet weet is geen plattelander en al zeker geen echte Ledegemnaar. Maar voor één keer is dat je vergeven. Je bent waarschijnlijk jonger dan 40. Je zal het woord ook niet vinden in de dikke Van Dale. In de Leeghemnaere in de kijker, kwam het woord “kortweunder” al eens voorbij. Om goed te begrijpen wat een kortweunder is, wil ik eerst even verwijzen naar Hugo Verriest. Een West-Vlaamse schrijver uit een ondertussen ver verleden. Er is in onze gemeente een straat naar hem vernoemd. Hieronder volgt een fragment uit “Op Wandel” een boek van hem uit 1903.
Ik wilde weten hoe dat bezoek bij veel welhebbende burgerij mij telkens te lande jaagt naar dat mindere volk daar, den koeiboer, den kortweunder, en in mij dien innigen nood ontwekt van velden en bosschen en eindelooze verten. Er ligt een verband tusschen dat arm leven en lastig werken van dat minder volk, en dat gemeen, dagelijksch, uiterlijk, gemaakt burgerwezen, die beiden – dít in nood, en dát in voldoening, – de verdoken verten der ziel, in de eenige eenzaamheid der natuur, openspreiden, onder stille avondzon in onuitsprekelijk genieten. Eene vreemde begeerte dwingt mij. Natuur, natuur en waarheid, ik verlange naar u;
ik dorste naar u, en hebbe honger. Ik hebbe nood aan stillen groei en bloei van natuurlijk landleven, aan geur en frissche veite van bodem en omgewrochten akker, aan groente en kruid, aan hagen en kanten, aan veld en vlakte, aan water en grachten, aan geswatel en gepiep en geroep van vogelen, aan gebas van verre honden, aan gekwak van puiden. Ik hebbe nood aan geschemer van eenvoudige rechtzinnige geesten, aan gezinder van herten, leeg en traag genoeg maar waar, aan geluid van zielen, aan klanken van metaal. Ik keere naar huis; en ik ga en stappe, snel eerst; vertrage dan; en ga de velden in. Ik ga voort, altijd voort, en voldoening van lucht en klaarheid, van land en bosch, vol geur en kleur, omwalmt mij en brengt rust en vrede, welzijn en lang genot. Ik geniete. Ik geniete mijn eigen vrij asemen en peizen en voelen, en leven in die vrije natuur. Dáár, dat wegelken op, en links onder boomen, tusschen kleenhout en achter vliendertronken bij den waterput, in zijn klein huizeken woont Jan Craeyenest met zijne vrouw en hunne zes kinderen. Ik trede binnen, en groete genegen, en zitte wat, en kijke rond.
Na een bezoek aan de “hogere kringen” drukt Hugo Verriest zijn verlangen uit naar “het mindere volk”. Schande ? Bah neen. Het is de teneur van een eeuw geleden. Dat hebben we vanzelfsprekend achter ons gelaten. Wat wij, de “moderne kortweunders”, wél nog met Jan Craeyenest gemeen hebben, is de liefde voor natuur en authenticiteit. Het leven met de seizoenen mee, met en tussen dieren. Ik kan het niet zo “schoon” zeggen als Hugo ! Daarom nog een fragment : De vader, jong en recht, maar wat vermoeid naar verte en morgen, beziet mij vlak, en klapt en antwoordt. Hij bewerkt acht honderd lands en kweekt eene veerze. Hij vertelt van droogte en natte, van hitte en koude, van regen en zomerweer, van groei en oegst, van op- en afslag, van goede en kwade jaren, van dorp en stad, van vreeze en hope. Uit deze fragmenten kunnen we afleiden wat en wie een “kortweunder” nu eigenlijk was. En is. Want ze zijn er nog, wees maar gerust ! Een “kortweunder” is een klein “boerke”, een keuterboer, die een stukje grond bewerkte, wat vee kweekte (meestal één koe), wat pluimvee, wat konijnen, kortom, net genoeg om in de behoeften van zijn (doorgaans groot) gezin te voorzien. De echte Ledegemnaar weet ook wat “lands” betekent. Het is een oppervlaktemaat en komt ongeveer overeen met een are. Een bunder is dan weer (ongeveer) een hectare. Hedendaagse kortweunders hebben geen koe meer en een varken is ook uitgesloten. De wetgeving laat dat niet meer toe. Maar een paar schapen en geiten, enkele kippen en konijnen, een paar eenden, dat kan nog. En een moestuin met een kleine serre, dat zie je zowat nog overal. En als die moestuinen ook nog eens afgeborduurd zijn met knotwilgen, dan gaan die perfect op in dat typische West-Vlaamse landschap van ons. Meer moet dat niet zijn.
